Ważna dla frankowiczów po rozwodzie uchwała Sądu Najwyższego – wystarczy, że z pozwem o ustalenie nieważności umowy kredytowej wystąpi jeden z kredytobiorca
W dniu 19 października 2023 r. Sąd Najwyższy wydał uchwałę o sygn. III CZP 12/23, która ma istotne znaczenie dla frankowiczów, zgodnie z którą z pozwem o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej może wystąpić jeden z kredytobiorców. To stanowisko na pewno będzie miało ogromny wpływ na sytuację wielu kredytobiorców – szczególnie otworzy drogę do wystąpienia z pozwem przez jednego byłych małżonków bez konieczności uzyskiwania zgody drugiego z małżonków na stwierdzenie nieważności, w sytuacji gdy oboje podpisali umowę kredytową.
Zmiany w zakresie współuczestnictwa procesowego
Jak było?
Przed wydaniem powyższej uchwały, w procesie o stwierdzenie nieważności umowy kredytu frankowego (jak i innego walutowego), konieczny był udział wszystkich kredytobiorców, którzy podpisali umowę kredytową (tzw. współuczestnictwo konieczne po stronie powodowej). W przeszłości jeśli pozew wniósł jeden z kredytobiorców (jeden z małżonków) to sądy, na podstawie art. 195§1 k.p.c., ,wzywały powoda do wskazania danych drugiego kredytobiorcy (byłego małżonka), i na podstawie art. 195§2 k.p.c. zawiadamiały go o toczącym się procesie wyznaczając dwa tygodnie na wstąpienie przez niego do procesu w charakterze powoda. Jeśli tak wezwany były małżonek, do procesu nie wstąpił to nie było możliwe stwierdzenie nieważności umowy kredytowej.
Taki stan rzeczy uniemożliwiał stwierdzenie nieważności w wypadku np. skonfliktowanych byłych małżonków, lub w sytuacji gdy po wielu latach od rozwodu powód nie był w stanie wskazać ani odnaleźć informacji o miejscu zamieszkania byłego małżonka i w związku z tym samo doręczenie korespondencji i wezwania do wstąpienia do procesu było po prostu niemożliwe. Sądy o do zasady uznawały, że brak jest legitymacji procesowej po stronie powodowej, i oddalały roszczenie o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej.
Co zmieniła uchwała z 19 października 2021 roku?
Uchwała SN 19 października 2023 r. wprowadziła istotne zmiany w zakresie współuczestnictwa procesowego współkredytobiorców – zgodnie z nią, po stronie powodowej nie zachodzi współuczestnictwo konieczne wszystkich kredytobiorców! Oznacza to, że jeden z kredytobiorców może samodzielnie złożyć pozew o stwierdzenie nieważności umowy, niezależnie od zgody czy wiedzy drugiego z nich. W uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, że:
„Przyjmowanie istnienia pełnej legitymacji czynnej tylko w sytuacji uczestniczenia po stronie powodowej pozostałych kredytobiorców w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytu, narusza prawo do sądu zainteresowanego kredytobiorcy, uzależniając dopuszczalność i możliwość poszukiwania przez niego ochrony prawnej od stanowiska innej osoby, na które nie ma on wpływu.”
Co to oznacza w praktyce? Każdy z małżonków może samodzielnie złożyć pozew o ustalenie nieważności umowy
Obecnie każdy z byłych małżonków, którzy razem zawarli umowę kredytu frankowego, może samodzielnie złożyć pozew z żądaniem stwierdzenia nieważności umowy kredytowej nie obawiając się, że sąd stwierdzi brak legitymacji procesowej działającego samodzielnie kredytobiorcy i oddali pozew z tego powodu. Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że nie ma podstaw do uznania, że kredytobiorca musi działać wyłącznie wspólnie ze wszystkimi pozostałymi kredytobiorcami aby móc ustalić nieważność umowy kredytowej.
A co w sytuacji, gdy po rozwodzie nadal oboje małżonkowie widnieją jako kredytobiorcy w umowie kredytowej, mimo dokonania podziału majątku i przeniesienia własności mieszkania na jednego z nich?
Bywa tak, że po wieloletnim spłacaniu rat przez oboje małżonków, i po rozwodzie, dokonano podziału majątku, a w jego wyniku zakupiona na kredyt nieruchomość przeszła na własność jednego z byłych małżonków. Jednak w związku ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego i w konsekwencji zwiększenia się zadłużenia okazało się, że małżonek, który przejął nieruchomość nie miał samodzielnie zdolności kredytowej i w związku z tym nie dokonano na jego rzecz cesji umowy kredytowej. Drugi były małżonek (nie będący już właścicielem nieruchomości) nadal pozostał w tej sytuacji współkredytobiorcą. Formalnie umowa kredytowa nadal obowiązuje w tej sytuacji oboje byłych małżonków. W świetle powyższej uchwały Sądu Najwyższego również w takiej sytuacji z pozwem o stwierdzenie nieważności umowy kredytu może wystąpić jeden z byłych małżonków, bez konieczności udziału drugiego, który nadal formalnie pozostaje dłużnikiem banku!
Czy sąd ma obowiązek poinformować drugiego byłego małżonka o toczącym się procesie?
W uzasadnieniu uchwały III CZP 12/23 Sąd Najwyższy podnosi, że wyrok wydany w sprawie będzie dotyczył tylko tego konsumenta, który wystąpił z powództwem (jeśli z powództwem wystąpi tylko jeden kredytobiorca). Jednocześnie jednak sąd rozważał w uzasadnieniu jak niżej:
„Można oczywiście rozważyć, czy mimo niewystępowania po stronie powodowej współuczestnictwa koniecznego, byłoby korzystne i celowe, z punktu widzenia ekonomii procesowej oraz interesów innych kredytobiorców, zawiadomienie ich przez sąd orzekający o toczącym się postępowaniu w celu umożliwienia im ewentualnego przystąpienia do procesu w charakterze interwenienta ubocznego samoistnego. W takiej sytuacji istniałaby możliwość pouczenia konsumenta o przysługujących mu uprawnieniach i odebrania od niego oświadczenia w przedmiocie abuzywności danej klauzuli, zaś moc wiążąca zapadłego wyrok rozciągnęłaby się także na tę osobę. Nie ma jednak de lege lata podstaw prawnych do tego rodzaju działania sądu z urzędu.”
Ilona Bałdyga, radca prawny
Agnieszka Basińska, aplikant adwokacki
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej, skontaktuj się ze mną. Oferuję kompleksową pomoc prawną, w tym reprezentację w procesach cywilnych, mediacjach i negocjacjach.
Treści zamieszczone na blogu maja charakter informacyjno-edukacyjny i nie można ich traktować jako porady prawnej w Twojej konkretnej sprawie. Każdy konkretny przypadek powinien być bowiem przeanalizowany indywidualnie, z uwzględnieniem szczegółowych jego okoliczności i związanych z nim faktów, które mogą mieć istotny wpływ na wybór najbardziej adekwatnego w danym przypadku sposobu postępowania.
Obraz Oleksandr Pidvalnyi z Pixabay
