To że osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna może dochodzić zadośćuczynienia w przypadku naruszenia jej dóbr osobistych nie było do niedawna oczywiste. Taką możliwość wyraźnie wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 października 2023 roku. W tym artykule opowiem jakie nowe możliwości w zakresie dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych przedsiębiorcy wnosi ta uchwała. O tym czym są dobra osobiste przedsiębiorcy, wraz z konkretnymi ich przykładami, pisałam w poprzednim artykule który możesz przeczytać tutaj.
Na wstępie warto zaznaczyć jaka jest różnica między zadośćuczynieniem a odszkodowaniem. Otóż celem odszkodowania jest zrekompensowanie szkody majątkowej (szkodę w majątku nastąpi np. gdy ktoś uszkodzi nam samochód). Zadośćuczynienie natomiast to pieniężne wyrównanie krzywdy, która ktoś wyrządził – taką krzywdą może być np. cierpienie fizycznie, psychiczne.
Zawsze było oczywiste, że w wypadku gdy przedsiębiorca poniesie szkodę majątkową, która jest skutkiem naruszenia jego dóbr osobistych i wykaże, że między szkodą majątkową a naruszeniem dóbr osobistych jest związek przyczynowo-skutkowy to może dochodzić on odszkodowania, natomiast możliwość dochodzenia przez przedsiębiorcę zadośćuczynienia jest wynikiem krzywdy poniesionej przez przedsiębiorcę w wyniku naruszenia jego dóbr osobistych. Krzywdę zaś, rozumianą jako uszczerbek psychiczny związany z uczuciem cierpienia i bólu uznawano za coś czego może doznać osoba fizyczna, nie zaś podmiot gospodarczy. Cierpienie psychiczne, fizyczne, moralne może bowiem odczuwać realnie tylko osoba fizyczna, a nie może odczuwać ich przecież spółka czy inny podmiot gospodarczy i w rezultacie znacząca cześć orzecznictwa uznawała, że osobom prawnym nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie w postaci pieniężnej.
Natomiast w uchwale z dnia 3 października 2023 roku (sygn. III CZP 22/23) Sąd Najwyższy stwierdził wyraźnie, że przedsiębiorca może domagać się zadośćuczynienia za doznaną w wyniku naruszenia jego dóbr osobistych krzywdę. Jak to się stało, że Sąd Najwyższy doszedł do takich wniosków? Uchwała ta zapadła na kanwie zagadnienia prawnego, które skierował do Sądu Najwyższego sąd II instancji pytając:
„Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 KC w zw. z art. 43 KC?”
O co chodzi w tym pytaniu? Zgodnie z art. 43 Kodeksu cywilnego w stosunku do osób prawnych należy stosować odpowiednio przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych. Co oznacza wprost ujmując, że do ochrony dóbr osobistych osoby prawnej stosujemy art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego. Zatem przepisy o zadośćuczynieniu (art. 448 Kodeksu cywilnego) stosuje się również w wypadku naruszenia dóbr osobistych osoby prawnej (np. spółki).
Sprawa stanowiąca kanwę uchwały III CZP 22/23 dotyczyła sytuacji gdy spółka z o.o. wniosła pozew przeciwko osobie fizycznejo ochronę dóbr osobistych spółki w związku z zamieszczoną przez tę osobę w Internecie negatywną opinią o prowadzonej przez spółkę działalności. Opinia dotyczyła spółki i jakości oferowanych produktów (były to pompy ciepła). Spółka żądała w pozwie aby pozwana osoba złożyła oświadczenie o określonej treści, usunęła negatywną opinią z Internetu oraz zapłaciła zadośćuczynienie spółce za spowodowaną negatywną opinią krzywdę.
Co ciekawe, swój udział w postępowaniu w sprawie III CZP 22/23 przed Sądem Najwyższym zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich i wyraził odmienne stanowisko niż Sąd Najwyższy, tj. że „osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.” oraz, ze „osoba prawna jako fikcyjny twór prawa, nie może, tak jak osoba fizyczna, przeżywać i doznawać cierpienia, smutku czy bólu” i efekcie wnosił o wydanie przez uchwały, w której jednoznacznie Sąd Najwyższy wykluczy możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem jej dób osobistych. Jednak Sąd Najwyższy stwierdził, jak powyżej opisałam, że w świetle aktualnie obowiązujących przepisów również osoby prawne (czy inne jednostki organizacyjne)mogą domagać się zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę polegającą na naruszeniu jej dób osobistych, natomiast należy pamiętać, że w danej indywidualnej sprawie istotnymi z punktu widzenia możliwości dzielenia ochrony prawnej w przypadku takiego naruszenia będą m.in. rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj naruszonego dobra osobistego czy skala tego naruszenia, i jego faktyczne znaczenie i uszczerbek dla danego podmiotu.
Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy pełnomocnika w kwestii naruszenia dóbr osobistych – skontaktuj się ze mną. Kancelaria oferuje kompleksową pomoc prawną dla przedsiębiorców, w tym reprezentowanie jako pełnomocnik przed sądami wszystkich instancji.
Treści zamieszczone na blogu maja charakter informacyjno-edukacyjny i nie można ich traktować jako porady prawnej w Twojej konkretnej sprawie. Każdy konkretny przypadek powinien być bowiem przeanalizowany indywidualnie, z uwzględnieniem szczegółowych jego okoliczności i związanych z nim faktów, które mogą mieć istotny wpływ na wybór najbardziej adekwatnego w danym przypadku sposobu postępowania.
Image by Raten-Kauf from Pixabay
